The Data Journalism Handbook 1.0
Loading

Τα δικαιώματά σας ως προς τα δεδομένα

Πριν απευθύνετε ένα αίτημα για την ελευθερία της πληροφορίας πρέπει να ελέγξετε αν τα δεδομένα που ψάχνετε είναι ήδη διαθέσιμα, ή αν έχουν ήδη ζητηθεί από άλλους. Στο προηγούμενο κεφάλαιο υπάρχουν κάποιες προτάσεις για το που να κοιτάξετε. Αν έχετε κοιτάξει γύρω και ακόμη δεν έχετε πρόσβαση στα δεδομένα που χρειάζεστε, τότε ίσως να επιθυμείτε να απευθύνετε ένα επίσημο αίτημα. Ορίστε κάποιες συμβουλές που μπορεί να βοηθήσουν να γίνει το αίτημα σας πιο αποτελεσματικό.

Προνοήστε για να σώσετε χρόνο

Σκεφτείτε να υποβάλλετε ένα επίσημο αίτημα πρόσβασης οποτεδήποτε ξεκινάτε να ψάχνετε πληροφορίες. Είναι καλύτερα να μην περιμένετε μέχρι να εξαντληθούν όλες οι πιθανότητες. Θα κερδίσετε χρόνο με το να αποστέλλετε ένα αίτημα στην αρχή της έρευνας σας και να διεξάγετε παράλληλα τις υπόλοιπες έρευνές σας. Προετοιμαστείτε για καθυστερήσεις, μερικές φορές ο δημόσιος τομέας θέλει λίγο χρόνο για την επεξεργασία αιτημάτων, για αυτό και καλό είναι να το αναμένετε.

Ελέγξτε τους κανονισμούς για τα κόστη

Προτού ξεκινήσετε να υποβάλλετε ένα αίτημα, ελέγξτε τους κανόνες για υποβολή αιτημάτων ή λήψη πληροφοριών. Με αυτόν τον τρόπο, αν ένας δημόσιος ιθύνων ξαφνικά ζητήσει χρήματα θα ξέρετε ποια είναι τα δικαιώματά σας. Μπορείτε να ζητήσετε ηλεκτρονικά έγγραφα για να αποφύγετε κόστη αντιγραφής και ανάρτησης, αναφέροντας στα αιτήματά σας ότι θα προτιμούσατε τις πληροφορίες σε ψηφιακή μορφή. Με αυτόν τον τρόπο θα αποφύγετε την καταβολή αντιτίμου εκτός φυσικά αν τα δεδομένα δεν είναι διαθέσιμα σε ψηφιακή μορφή, αν και πλέον συνηθίζεται να σαρώνονται έγγραφα που δεν έχουν ψηφιοποιηθεί ακόμα και έπειτα να αποστέλλονται ως επισύναψη στο e-mail.

Μάθετε τα δικαιώματά σας

Βρείτε ποια είναι τα δικαιώματά σας πριν ξεκινήσετε ώστε να ξέρετε ποια είναι η θέση σας και τι υποχρεούνται ή όχι να κάνουν οι δημόσιες αρχές. Για παράδειγμα οι περισσότεροι νόμοι για την ελευθερία της πληροφόρησης δίνουν ένα χρονικό διάστημα μέχρι να απαντήσουν στο αίτημα σας οι αρχές. Παγκοσμίως, το εύρος στους περισσότερους νόμους κυμαίνεται από μερικές μέρες μέχρι έναν μήνα. Βεβαιωθείτε ότι το γνωρίζετε πριν ξεκινήσετε και σημειώστε πότε υποβάλλατε το αίτημά σας.

Οι κυβερνήσεις δεν είναι υποχρεωμένες να επεξεργαστούν δεδομένα για σας, αλλά καλό είναι να σας δώσουν όλα τους τα δεδομένα και αν αφορά δεδομένα τα οποία οφείλουν να κατέχουν για να εκτελέσουν τις νομικές αρμοδιότητες τους, πρέπει σίγουρα να τα παράγουν για σας.

Δηλώστε πως γνωρίζετε τα δικαιώματά σας

Συνήθως ο νόμος δεν απαιτεί να αναφέρετε την πρόσβαση στους νόμους για τις πληροφορίες ή στην πράξη περί της ελευθερίας της πληροφορίας αλλά συνίσταται επειδή ότι έχετε επίγνωση των νομικών δικαιωμάτων σας και είναι πιθανό να ενισχύσετε την σωστή επεξεργασία των σύννομων αιτημάτων σας. Να σημειωθεί εδώ ότι για αιτήματα στην Ευρωπαϊκή Ένωση, είναι σημαντικό να αναφερθεί πως είναι αίτημα για πρόσβαση σε έγγραφα και είναι το καλύτερο να κάνετε ειδική αναφορά στον Κανονισμό 1049/2001.

Απλουστεύστε τη διαδικασία

Σε όλες τις χώρες, είναι καλύτερα να αρχίσετε με ένα απλό αίτημα για πληροφορίες και έπειτα να προσθέσετε μερικές ερωτήσεις αφότου πάρετε τις αρχικές πληροφορίες. Με αυτό τον τρόπο δεν διακινδυνεύετε ο δημόσιος θεσμός να κάνει μια μικρή προσθήκη καθώς ζητάτε κάτι «περίπλοκο».

Κρατήστε το στοχευμένο

Ένα αίτημα για πληροφορίες που εξαρτάται μόνο από ένα κομμάτι της δημόσιας αρχής θα απαντηθεί πιθανώς γρηγορότερα από ότι ένα που απαιτεί έρευνα σε όλη την αρχή. Ένα αίτημα, το οποίο εμπλέκει την αρχή σε τρίτα μέρη όπως για παράδειγμα μια ιδιωτική εταιρεία η οποία παρείχε την πληροφορία ή μια άλλη κυβέρνηση που επηρεάζεται μπορεί να πάρει ιδιαίτερα πολύ χρόνο. Εφοδιαστείτε με επιμονή.

Σκεφτείτε μέσα στο αρχείο αρχειοθέτησης

Προσπαθήστε να βρείτε τι δεδομένα συλλέγονται. Για παράδειγμα, αν σας δοθεί ένα λευκό αντίγραφο από την φόρμα που συμπληρώνει η τροχαία μετά από τροχαία ατυχήματα θα μπορέσετε έπειτα να καταλάβετε καταγράφονται ή όχι.

Γίνετε συγκεκριμένοι

Πριν υποβάλλετε το αίτημά σας, σκεφτείτε: Είναι με κάποιον τρόπο ασαφές; Αυτό είναι ιδιαίτερα σημαντικό αν σχεδιάζετε να συγκρίνετε δεδομένα από διάφορες δημόσιες αρχές. Για παράδειγμα, αν αναζητάς για στοιχεία όπως «τα περασμένα τρία χρόνια» κάποιες αρχές θα σου στείλουν πληροφορίες για τα τρία προηγούμενα ημερολογιακά χρόνια και άλλες για τα τρία προηγούμενα οικονομικά έτη, τα οποία και δεν θα είστε σε θέση να συγκρίνετε άμεσα. Αν αποφασίζετε να κρύψετε το πραγματικό σας αίτημα σε ένα πιο γενικό τότε πρέπει να διευρύνετε το αίτημά σας τόσο ώστε να περιέχει τις πληροφορίες που θέλετε αλλά όχι τόσο ευρύ ώστε να είναι ασαφές ή να αποτρέπει κάποια απάντηση. Τα ξεκάθαρα και τα καθαρά αιτήματα είθισται να λαμβάνουν γρηγορότερες και καλύτερες απαντήσεις.

Υποβάλλετε πολλαπλά αιτήματα

Αν είστε αβέβαιοι που να υποβάλλετε το αίτημά σας, δεν υπάρχει κάτι να σας σταματήσει από το να υποβάλλετε το αίτημά σας σε δύο, τρεις ή περισσότερους τομείς, την ίδια στιγμή. Σε κάποιες περιπτώσεις, οι διάφοροι τομείς θα σας δώσουν διαφορετικές απαντήσεις αλλά αυτό μπορεί και να αποβεί χρήσιμο στο να σας δώσει μια πιο καθαρή εικόνα για τις διαθέσιμες πληροφορίες στο θέμα που ερευνάτε.

Υποβάλλετε διεθνή αιτήματα

Ολοένα και αυξανόμενα, τα αιτήματα μπορούν να υποβάλλονται ηλεκτρονικά οπότε δεν έχει σημασία που ζείτε. Εναλλακτικά, αν δεν ζείτε στη χώρα εκεί όπου θέλετε να υποβάλλετε το αίτημα, μπορείτε μερικές φορές να αποστείλετε αίτημα στην πρεσβεία και από εκεί πρέπει να το μεταφέρουν στον αντίστοιχο δημόσιο τομέα. Θα χρειαστεί να ελέγξετε αν η αρμόδια πρεσβεία είναι κατ’αρχήν έτοιμη να το διεκπεραιώσει, μερικές φορές το προσωπικό τους δεν είναι εκπαιδευμένο στα δικαιώματα για τις πληροφορίες και αν είναι τέτοια υπόθεση, είναι ασφαλέστερο να υποβάλλετε το αίτημα απευθείας στον σχετικό δημόσιο τομέα.

Κάντε μια δοκιμή

Αν σχεδιάζετε να αποστείλετε το ίδιο αίτημα σε πολλούς δημόσιους τομείς, ξεκινήστε από το να αποστείλετε ένα αρχικό προσχέδιο του αιτήματος σε μερικές αρχές ως δοκιμαστική εξάσκηση. Αυτή η κίνηση θα σας δείξει αν χρησιμοποιείτε την σωστή ορολογία για να αποκτήσετε το υλικό που θέλετε και αν είναι εφικτό να απαντηθούν οι ερωτήσεις σας έτσι ώστε να τις επαναδιατυπώσετε αν χρειαστεί πριν τις στείλετε παντού.

Περιμένετε τις εξαιρέσεις

Αν πιστεύετε πως υπάρχουν εξαιρέσεις στο αίτημά σας, τότε, όταν προετοιμάζετε τις ερωτήσεις σας, χωρίστε την ερώτηση στο μέρος που αφορά τις πιθανώς ευαίσθητες πληροφορίες από τις άλλες πληροφορίες που η κοινή λογική θα έλεγε ότι δεν είναι μέρος μιας εξαίρεσης. Τότε χωρίστε την ερώτηση σε δύο μέρη και υποβάλλετε τα δύο αιτήματα ξέχωρα.

Ζητήστε πρόσβαση στα αρχεία

Αν μένετε κοντά στο μέρος, όπου βρίσκονται οι πληροφορίες π.χ. στην πρωτεύουσα στην οποία τα έγγραφα φυλάσσονται, μπορείτε επίσης να επιθεωρήσετε τα πρωτότυπα έγγραφα, πράγμα ιδιαιτέρως εξυπηρετικό όταν αναζητάτε πληροφορίες οι οποίες βρίσκονται σε μεγάλο αριθμό εγγράφων που θα θέλατε να ρίξετε μια ματιά. Μια εξέταση τέτοιου είδους πρέπει να είναι δωρεάν και να κανονιστεί σε εύλογο και βολικό για σας χρονικό διάστημα.

Κρατήστε αρχείο!

Κάντε το αίτημά σας εγγράφως και κρατήστε ένα αντίγραφο ώστε στο μέλλον να μπορείτε να δείξετε ότι το αίτημα όντως εστάλη, σε περίπτωση που ασκήσετε έφεση για το ότι δεν πήρατε ποτέ απάντηση. Επίσης δίνει απόδειξη ότι υποβάλλετε το αίτημά σας αν σχεδιάζετε να το κυνηγήσετε περαιτέρω.

Κοινοποιήστε το

Επιταχύνετε τις απαντήσεις με το να κοινοποιήσετε ότι υποβάλλατε αίτημα: Αν γράψετε ή μεταδώσετε μια ιστορία ότι το αίτημα έχει αποσταλεί, ασκείτε πίεση στον δημόσιο φορέα να προχωρήσει το αίτημα και να απαντήσει. Μπορείτε να ανανεώσετε τις πληροφορίες για το πότε λάβατε απάντηση στο αίτημα ή αν παρήλθε η προθεσμία και δεν υπάρχει απάντηση να γίνει θέμα είδησης. Κάνοντας το, κερδίζετε επιπλέον την ενημέρωση του κοινού σχετικά με το δικαίωμα του στην απόκτηση πληροφοριών και πως δουλεύει στην πράξη.

Note

Υπάρχουν επίσης εξαιρετικές υπηρεσίες που μπορείτε να χρησιμοποιήσετε για να κάνετε το αίτημά σας ή να δώσετε τυχόν ακόλουθες, προβαλλόμενες σε δημόσιο χώρο στον Ιστό, όπως η What Do They Know? στους δημόσιους τομείς στο Ηνωμένο Βασίλειο, το Frag den Staat για τους Γερμανικούς δημόσιους τομείς, και το Ask the EU για τους θεσμούς της Ευρωπαϊκής Ένωσης. Η υπηρεσία Alaveteli βοηθάει να φέρει παρόμοιες υπηρεσίες σε δεκάδες χώρες σε όλο τον κόσμο.

Figure 2. What Do They Know? (My Society)
Εμπλέξτε συναδέλφους

Αν οι συνάδελφοί σας είναι σκεπτικοί σχετικά με την αξία της πρόσβασης σε αιτήματα για πληροφορίες, ένας από τους καλύτερους τρόπους για να τους πείσετε είναι να γράψετε μια ιστορία βασισμένη σε πληροφορίες που αποκτήσατε έχοντας πρόσβαση σε νόμους περί της πληροφορίας. Αναφέροντας στο τελικό άρθρο ή την τελική μετάδοση ότι χρησιμοποιήσατε τον νόμο συνίσταται ως τρόπος ενίσχυσης της αξίας του και εφιστώντας την δημόσια επίγνωση αυτού του δικαιώματος.

Ζητήστε για ακαθάριστα δεδομένα

Αν θέλετε να αναλύσετε, ανακαλύψετε, ή να χειριστείτε δεδομένα μέσω ενός υπολογιστή, τότε πρέπει να ζητήσετε ρητά για δεδομένα σε ηλεκτρονική και ψηφιακά αναγνώσιμη μορφή. Ενδέχεται να ζητήσετε να το ξεκαθαρίσετε, για παράδειγμα, με το να συγκεκριμενοποιήσετε για παράδειγμα ότι απαιτείτε πληροφορίες σχετικά με τον προϋπολογισμό σε μα μορφή κατάλληλη για αναλύσεις με υπολογιστικό λογισμικό». Μπορεί επίσης να επιθυμείτε να ζητήσετε με σαφή τρόπο για πληροφορίες σε διαμοιρασμένη ή «κοκκιώδη» μορφή. Μπορείτε να διαβάσετε περισσότερα για αυτό σε αυτή την αναφορά.

Ρωτώντας για οργανισμούς εξαιρούμενους των νόμων για την ελευθερία της Πληροφορίας

Μπορεί να θέλετε να ανακαλύψετε μη κυβερνητικές ομάδες, ιδιωτικές εταιρείες, θρησκευτικές οργανώσεις, και/ή άλλες οργανώσεις που δεν απαιτείται να απελευθερώσετε έγγραφα με τη χρήση νόμων για την ελευθερία της Πληροφορίας. Ωστόσο, είναι πιθανό να βρείτε πληροφορίες για αυτές με το να ρωτήσετε δημόσιους τομείς που καλύπτονται από νόμους για την ελευθερία της Πληροφορίας. Για παράδειγμα, θα μπορούσατε να ρωτήσετε ένα τμήμα της κυβέρνησης ή ένα υπουργείο αν έχουν χρηματοδοτήσει ή ασχοληθεί με κάποια συγκεκριμένη ιδιωτική εταιρεία ή μη κυβερνητική ομάδα και να ζητήσετε αποδεικτικά έγγραφα. Αν χρειαστείτε περαιτέρω βοήθεια με το να κάνετε αίτημα για την ελευθερία της Πληροφορίας μπορείτε να συμβουλευτείτε το Νομικό Κουτί βοήθειας των Leaks για δημοσιογράφους.

Helen Darbishire (Access Info Europe), Djordje Padejski (Knight Journalism Fellow, Stanford University), Martin Rosenbaum (BBC), and Fabrizio Scrollini (London School of Economics and Political Science)

Χρησιμοποιώντας (τα αιτήματα για) την ελευθερία της Πληροφορίας για να κατανοήσετε τις δαπάνες

Έχοντας χρησιμοποιήσει τα αιτήματα για την ελευθερία της Πληροφορίας σε αρκετούς διαφορετικούς τρόπους για να καλύψω την COINS, την μεγαλύτερη βάση δεδομένων του Ηνωμένου Βασιλείου, πάνω στις δαπάνες, τον προϋπολογισμό και τις οικονομικές πληροφορίες. Στις αρχές του 2010, υπήρχε μια ομιλία του George Osborne πως αν γινόταν καγκελάριος θα απελευθέρωνε την COINS για να διευκολύνει την διαφάνεια του δημόσιου θησαυροφυλακίου. Τότε έμοιαζε με καλή ιδέα να ανακαλύψω τα δεδομένα τόσο μέσα στη βάση δεδομένων όσο και στη δομή της οπότε έστειλα μερικά αιτήματα για την ελευθερία της Πληροφορίας, το ένα για το σχήμα της βάσης δεδομένων, το άλλο για την καθοδήγηση που έχουν οι εργαζόμενοι στο δημόσιο θησαυροφυλάκιο όταν δουλεύουν με την COINS και ένα για τη σύμβαση του θησαυροφυλακίου με τον πάροχο της βάσης δεδομένων. Όλα είχαν ως αποτέλεσμα την δημοσίευση χρήσιμων δεδομένων. Επίσης ζήτησα όλους τους κωδικούς δαπανών στη βάση δεδομένων, πράγμα που επίσης δημοσιεύτηκε. Όλο αυτό βοήθησε στο να καταλάβω την COINS όταν έγινε ο Osborne καγκελάριος τον Μάιο του 2010 και δημοσίευσε την COINS τον Ιούνιο του 2010. Τα δεδομένα της COINS χρησιμοποιήθηκαν σε αρκετές ιστοσελίδες που ενθάρρυναν το κοινό να εξερευνήσει τα δεδομένα-συμπεριλαμβανομένου του OpenSpending.org και το Coins Data Explorer της Guardian.

Μετά από περαιτέρω έρευνα φάνηκε να λείπει ένα μεγάλο κομμάτι της βάσης δεδομένων. Το Σύνολο των κυβερνητικών λογαριασμών (WGA), το οποίο και είναι 1500 σύνολα λογαριασμών. Έστειλα αίτημα για την ελευθερία της πληροφορίας για να ζητήσω τα δεδομένα του για το 2008/2009 αλλά μάταια. Ζήτησα επίσης την αναφορά από την Ελεγκτική Υπηρεσία για το WGA, το οποίο και ήλπιζα να εξηγούσε γιατί δεν ήταν το WGA στην κατάσταση να δημοσιευτεί. Αίτημα το οποίο απορρίφθηκε επίσης.

Τον Δεκέμβριο του 2011, το σύνολο των κυβερνητικών λογαριασμών δημοσιεύτηκε στα αρχεία του COINS. Ωστόσο, ήθελα να επιβεβαιώσω ότι υπήρχε αρκετή καθοδήγηση ώστε να δημιουργήσω το σύνολο των λογαριασμών για τον καθένα από τους 1500 τομείς που περιλαμβάνει το εγχείρημα του WGA. Αυτό με φέρνει στον δεύτερο τρόπο που χρησιμοποίησα το αίτημα για την ελευθερία της πληροφορίας- για να βεβαιώσω ότι τα δεδομένα που κυκλοφόρησαν από την Βρετανική επιτροπή διαφάνειας είναι σαφή και περιέχει ότι θα έπρεπε. Έστειλα λοιπόν το αίτημα για το πλήρες σύνολο των λογαριασμών για κάθε δημόσιο τομέα στο WGA.

Lisa Evans, the Guardian