Τι είναι λοιπόν δημοσιογραφία δεδομένων; Μία απλή απάντηση θα μπορούσε να είναι η εξής: αποτελεί ένα είδος δημοσιογραφίας που γίνεται με τη χρήση δεδομένων. Αυτό όμως δεν βοηθάει και πολύ.

Τόσο τα δεδομένα, όσο και η δημοσιογραφία, αποτελούν αρκετά προβληματικούς όρους. Αρκετοί άνθρωποι αντιλαμβάνονται τα δεδομένα ως μία συλλογή αριθμών, κατά πάσα πιθανότητα πάνω σε κάποιο λογιστικό φύλλο. Είκοσι χρόνια πριν, αυτό ήταν το μοναδικό είδος δεδομένων που είχαν πρόσβαση οι δημοσιογράφοι. Ζούμε όμως πλέον σε έναν ψηφιακό κόσμο, έναν κόσμο που σχεδόν τα πάντα μπορούν να περιγραφούν (ή έχουν περιγραφεί ήδη) με αριθμούς.

Όλη η επαγγελματική σου καριέρα, 300.000 εμπιστευτικά έγγραφα, όλοι σου οι φίλοι κ.λπ. μπορούν να περιγραφούν (και περιγράφονται ήδη) με τη χρήση μόλις δύο αριθμών: 0 και 1. Φωτογραφίες, video και ήχος περιγράφονται επίσης με τους ίδιους δύο αριθμούς: 0 και 1. Φόνοι, ασθένειες, πολιτικοί ψήφοι, διαφθορά και ψέματα: επίσης με 0 και 1.

Τι κάνει λοιπόν τη δημοσιογραφία δεδομένων διαφορετική από τα υπόλοιπα είδη δημοσιογραφίας; Ίσως οι νέες δυνατότητες που ανοίγονται μπροστά σου όταν συνδυάζεις τον παραδοσιακό τρόπο εντοπισμού θεμάτων (τη διαίσθηση ή όπως ανέφεραν παλαιότερα «αυτός έχει μάτι») με την ικανότητα να διηγείσαι μία συγκλονιστική ιστορία με τη χρήση πλήθους διαφορετικών ψηφιακών δεδομένων που είναι σήμερα στη διάθεση μας.

Και αυτές οι δυνατότητες μπορούν να προκύψουν σε κάθε στάδιο της εξέλιξης ενός δημοσιογράφου: με τη χρήση προγραμματισμού για την αυτοματοποίηση της διαδικασίας συλλογής και συνδυασμού πληροφοριών από τοπικές κυβερνήσεις, αστυνομία, πηγές πολιτών, όπως έκανε ο Adrian Holovaty με το ChicagoCrime και αργότερα το EveryBlock.

Ή, χρησιμοποιώντας κάποιο λογισμικό για να βρεις συνδέσεις μεταξύ εκατοντάδων χιλιάδων ντοκουμέντων, όπως έκανε η The Telegraph σε θέμα που δημοσίευσε σχετικό με τα έξοδα των Βρετανών βουλευτών.

Η δημοσιογραφία δεδομένων μπορεί να βοηθήσει έναν δημοσιογράφο να διηγηθεί μία περίπλοκη ιστορία μέσω ελκυστικών Infographics (ελλ. γραφική απεικόνιση πληροφοριών). Παράδειγμα αποτελούν οι εκπληκτικές ομιλίες του Hans Rosling που παρουσιάζει οπτικοποιημένα τα τελευταία δεδομένα σχετικά με το επίπεδο της φτώχειας παγκοσμίως, χρησιμοποιώντας το εργαλείο Gapminder, και οι οποίες προσέλκυσαν εκατομμύρια θεατές σε όλο τον κόσμο. Ένα άλλο παράδειγμα είναι η εκπληκτική δουλειά του David McCandless στο Information is Beautiful όπου παρουσιάζει με απλοϊκό τρόπο “μεγάλους αριθμούς” –όπως έκανε με τις δημόσιες δαπάνες τοποθετώντας τες στο απαραίτητο πλαίσιο, ή τη ρύπανση που προκλήθηκε και αποτράπηκε κατά τη διάρκεια της έκρηξης του ηφαιστείου στην Ισλανδία– αποδεικνύοντας την αξία της καθαρής σχεδίασης.

Επίσης, μπορεί να βοηθήσει στο να εξηγήσει πως μία είδηση συνδέεται με ένα άτομο, όπως κάνει πλέον σε μόνιμη βάση το BBC και οι Financial Times με τους διαδραστικούς προϋπολογισμούς (όπου μπορείς να βρεις πως ο εκάστοτε προϋπολογισμός επηρεάζει σε πρακτικό επίπεδο τον πολίτη). Επιπλέον, μπορεί να εξελίξει και τη διαδικασία συλλογής ειδήσεων, όπως για παράδειγμα κάνει επιτυχημένα ο Guardian διαμοιράζοντας πληροφορίες, περιεχόμενο και ερωτήματα μέσω της πλατφόρμας Datablog που δημιούργησε.

Τα δεδομένα μπορούν να αποτελέσουν το «πρωτόλειο υλικό» για την εφαρμογή της δημοσιογραφίας δεδομένων, ή απλά να χρησιμοποιηθούν ως το εργαλείο που θα διηγηθεί μία ιστορία, ή μπορεί να αποτελέσουν και τα δύο. Όπως συμβαίνει με κάθε πηγή πληροφόρησης, έτσι και σε αυτή την περίπτωση τα δεδομένα πρέπει να αντιμετωπιστούν με σκεπτικισμό. Όπως κάθε άλλο εργαλείο, έτσι και σε αυτή την περίπτωση πρέπει να έχουμε επίγνωση του τρόπου με τον οποίο μπορούν τα δεδομένα να εξελίξουν ή να περιορίσουν τα ειδησεογραφικά θέματα που προκύπτουν από αυτά.

— Paul Bradshaw, Birmingham City University