The Data Journalism Handbook 1.0
Loading

Η «δημοσιογραφία δεδομένων» στο ABC

Ο Αυστραλιανός Οργανισμός Ραδιοτηλεόρασης αποτελεί τον εθνικό, δημόσιο οργανισμό ραδιοτηλεόρασης της χώρας. Η ετήσια χρηματοδότηση του ανέρχεται περίπου στο 1 δισεκατομμύριο δολάρια (AUS), το οποίο και διανέμεται σε εφτά ραδιοφωνικά δίκτυα, 60 τοπικούς ραδιοφωνικούς σταθμούς, τρεις υπηρεσίες ψηφιακής τηλεόρασης, μία νέα τηλεοπτική υπηρεσία διεθνούς εμβέλειας, καθώς επίσης και μια online πλατφόρμα για τη διανομή μιας συνεχώς διευρυνόμενης προσφοράς ψηφιακού αλλά και παραγόμενου από χρήστες (user-generated) περιεχομένου. Κατά την τελευταία μέτρηση, οι εργαζόμενοι ανήλθαν σε πάνω από 4,500 ισοδύναμα πλήρους απασχόλησης άτομα, από τα οποία περίπου το 70% παράγει περιεχόμενο.

Ανήκουμε σε έναν εθνικό οργανισμό ραδιοτηλεόρασης κι είμαστε ιδιαίτερα υπερήφανοι για την ανεξαρτησία μας• Αν και χρηματοδοτούμαστε από την κυβέρνηση, αυτοδιοικούμαστε βάσει νόμου. Οι παραδόσεις μας αφορούν μια ανεξάρτητη δημοσιογραφία που εξυπηρετεί το δημόσιο συμφέρον. Το ABC έχει καταφέρει να θεωρείται ως ο πιο αξιόπιστος ειδησεογραφικός οργανισμός της χώρας.

Αυτές είναι συναρπαστικές στιγμές• υπό την επίβλεψη ενός γενικού διευθυντή (το πρώην ανώτερο στέλεχος εφημερίδας, Mark Scott), οι δημιουργοί περιεχομένου στο ABC ενθαρρύνονται να είναι «ευέλικτοι» όπως το θέτει το γενικό μότο της εταιρείας.

Βέβαια, κάτι τέτοιο πιο εύκολα λέγεται παρά γίνεται.

Τελευταία έχει αναληφθεί μια πρωτοβουλία προς αυτή την κατεύθυνση η οποία ενθαρρύνει, μέσω χρηματικού ανταλλάγματος, την ανταγωνιστικότητα στην ανάπτυξη πολυπλατφορμικών πρότζεκτ.

Έτσι κάπως έγινε και η σύλληψη της ιδέας του πρώτου πρότζεκτ δημοσιογραφίας δεδομένων στο ABC.

Κάποια στιγμή στις αρχές του 2010, περιπλανήθηκα με την πρόταση μου ανά χείρας σε μια συνάντηση κορυφαίων στελεχών, αντιμέτωπος με τρία άτομα, τα οποία και ήταν υπεύθυνα για καινοτομίες και νέες ιδέες.

Αναμασούσα την πρότασή μου για αρκετό διάστημα, απολαμβάνοντας με λαιμαργία τη δημοσιογραφία δεδομένων που προσέφερε το θρυλικό τώρα, Datablog της Guardian, κι αυτό ήταν μόνο η αρχή.

Επιχείρημα μου υπήρξε πως χωρίς αμφιβολία, μέσα σε πέντε χρόνια το ABC θα αποκτούσε τη δικιά του μονάδα δημοσιογραφίας δεδομένων. Ήταν αναπόφευκτο, αποφάνθηκα. Αλλά η ερώτηση ήταν πώς θα φτάναμε σε αυτό το σημείο και ποιος επρόκειτο να το ξεκινήσει.

Για όσους αναγνώστες δεν είναι εξοικειωμένοι με το ABC, σκεφτείτε μια απέραντη γραφειοκρατία που συσσωρεύτηκε για πάνω από 70 ολόκληρα χρόνια. Η βασική του προσφορά ήταν πάντα το ραδιόφωνο και η τηλεόραση. Με την έλευση ενός δικτυακού τόπου, την τελευταία δεκαετία το προσφερόμενο περιεχόμενο ξεδιπλώθηκε σε κείμενο, καρέ φωτογραφιών και ένα βαθμό διαδραστικότητας που προηγουμένως δεν μπορούσε να φανταστεί κανείς. Ο δικτυακός χώρος ανάγκασε το ABC να αναθεωρήσει τον τρόπο μοιρασιάς της πίτας (όπου πίτα τα χρήματα) αλλά και να ξανασκεφτεί το τι είδους πίτα θα φτιάξει (δηλαδή το περιεχόμενο).

Φυσικά είναι μια εργασία που βρίσκεται σε εξέλιξη.

Αλλά κάτι άλλο συνέβαινε με τη «δημοσιογραφία δεδομένων». Η Government 2.0 (η οποία όπως ανακαλύψαμε, μάλλον παραβιάζει παρά τηρεί όσα θα όφειλε στην Αυστραλία) ξεκίνησε να προσφέρει νέους τρόπους αφήγησης ιστοριών που έως τώρα βρίσκονταν θαμμένες στα 0 και 1.

Όλα αυτά τα ανέφερα σε όσους παραβρέθηκαν στη συνάντηση. Επίσης τόνισα πως οφείλαμε να αναγνωρίσουμε νέου τύπου ικανότητες και να εκπαιδεύσουμε τους δημοσιογράφους σε νέα εργαλεία. Χρειαζόμασταν ένα πρότζεκτ για το ξεκίνημα.

Και μου έδωσαν τα λεφτά.

Στις 24 Νοεμβρίου του 2011, το πολυπλατφορμικό πρότζεκτ του ABC και οι ειδήσεις του στο διαδίκτυο, εξέπεμψαν ζωντανά με το "Οι αριθμοί για το φυσικό αέριο κοιτασμάτων γαιάνθρακα της Αυστραλίας".

Figure 1. Οι αριθμοί για το φυσικό αέριο κοιτασμάτων γαιάνθρακα (ABC News Online)

Αποτελούνταν από πέντε σελίδες με διαδραστικούς χάρτες, οπτικοποιήσεις δεδομένων και κείμενο.

Δεν ήταν αποκλειστικά «δημοσιογραφία δεδομένων», αλλά ένα υβρίδιο από δημοσιογραφικά είδη που γεννήθηκαν από την μίξη διάφορων ανθρώπων μέσα από την ομάδα και την ιστορία, η οποία και κάνει θραύση ως ένα από τα σημαντικότερα θέματα στην Αυστραλία.

Το «διαμάντι» ήταν ένας διαδραστικός χάρτης που απεικόνιζε τις πηγές φυσικού αερίου στην Αυστραλία και τις μισθώσεις τους. Οι χρήστες μπορούσαν να αναζητήσουν με βάση την τοποθεσία και να στραφούν) σε επιλογές που έδειχναν κοιτάσματα ή μισθώσεις. Με την επιλογή του zoom in, οι χρήστες μπορούσαν να δουν ποιος έκανε τις εξορύξεις, την κατάσταση του κοιτάσματος και την ημερομηνία γεώτρησης. Ένας άλλος χάρτης αναπαριστούσε την τοποθεσία της δραστηριότητας των κοιτασμάτων φυσικού αερίου σε συνάρτηση με την τοποθεσία του συστήματος υπόγειων υδάτων στην Αυστραλία.

Figure 2. Διαδραστικός χάρτης των πηγών φυσικού αερίου και των μισθώσεων στην Αυστραλία (ABC News Online)

Συμπεριλαμβάνονταν οπτικοποιήσεις δεδομένων που αφορούσαν ειδικά στο θέμα της σπατάλης αλατιού και παραγωγής νερού που θα προέκυπτε ανάλογα με το ποιο σενάριο θα εφαρμόζονταν.

Άλλο ένα τμήμα του πρότζεκτ ερευνούσε την απελευθέρωση χημικών στο δίκτυο ποταμών της περιοχής.

Η ομάδα μας

  • Ένας κατασκευαστής και σχεδιαστής ιστοσελίδων

  • Ένας δημοσιογράφος - επικεφαλής

  • Ένας part-time ερευνητής με ειδικότητα στην εξαγωγή - τον καθαρισμό των δεδομένων και τα λογιστικά φύλλα Excel

  • Ένας part-time νέος δημοσιογράφος

  • Ένας σύμβουλος παραγωγής

  • Ένας ακαδημαϊκός σύμβουλος με ειδικότητα στην εξόρυξη δεδομένων, την γραφική οπτικοποίηση και προηγμένες ερευνητικές ικανότητες

  • Τις υπηρεσίες ενός διευθυντή διαχείρισης έργου (project manager) μαζί με την διοικητική βοήθεια της πολυπλατφορμικής μονάδας του ABC

  • Σημαντικό, το γεγονός πως είχαμε ένα γκρουπ αναφοράς δημοσιογράφων και άλλων ειδικοτήτων τους οποίους και συμβουλευόμασταν όποτε κρίναμε αναγκαίο

Από πού λάβαμε τα δεδομένα;

Τα δεδομένα για τους διαδραστικούς χάρτες προήλθαν από το κατέβασμα (download) αρχείων shapefiles (ένα συνηθισμένο είδος αρχείων για γεωχωρικά δεδομένα) μέσα από κυβερνητικούς δικτυακούς ιστότοπους.

Άλλα δεδομένα σχετικά με το αλάτι και το νερό προήλθαν από μια πληθώρα εκθέσεων και αναφορών.

Τα δεδομένα για τις αποδεσμεύσεις χημικών προήλθαν από περιβαλλοντικές άδειες που εκδόθηκαν από την κυβέρνηση.

Τι μάθαμε;

Το πρότζεκτ “Coal Seam Gas by the Numbers” ήταν φιλόδοξο όσον αφορά το περιεχόμενο και την κλίμακά του. Βασικότερη σκέψη μου αποτέλεσε το τι μάθαμε και πόσο διαφορετικά θα μπορούσαμε να το κάνουμε την επόμενη φορά.

Το πρότζεκτ «δημοσιογραφία δεδομένων» έφερε μέσα στην αίθουσα πολλά άτομα που φυσιολογικά δεν συναντιούνται στο ABC: με άλλα λόγια τους συντάκτες - γραφιάδες και τους χάκερς. Πολλοί από μας δεν μιλούσαμε την ίδια γλώσσα ή ακόμα δεν αναγνωρίζαμε τη δουλειά του άλλου γκρουπ. Η «δημοσιογραφία δεδομένων» είναι «αποδιοργανωτική»!

Πρακτικά στοιχεία:

  • Η συστέγαση της ομάδας είναι ζωτικής σημασίας. Ο προγραμματιστής και σχεδιαστής μας βρίσκονταν μακριά και ερχόταν μόνο στις συναντήσεις μας. Κάτι τέτοιο αναμφίβολα δεν είναι και ότι καλύτερο. Τοποθετείστε όλους στο ίδιο δωμάτιο με τους δημοσιογράφους.

  • Ο σύμβουλος EP βρισκόταν επίσης σε άλλο μέρος του κτιρίου. Έπρεπε να είμαστε πιο κοντά, για τον καθορισμό κάθε βήματος.

  • Διάλεξε μια ιστορία η οποία βασίζεται αποκλειστικά και μόνο στα δεδομένα.

Η Μεγάλη εικόνα: Ιδέες

Οι μεγάλοι μιντιακοί οργανισμοί χρειάζονται να προσαρμόσουν την χωρητικότητα στις κτιριακές υποδομές προκειμένου να ανταπεξέλθουν στις προκλήσεις της δημοσιογραφίας δεδομένων. Η διαίσθηση μου λέει, πως υπάρχουν πολλοί γκουρού-«κομπιουτεράδες» και χάκερς κρυμμένοι στα τεχνικά τμήματα των συγκεκριμένων οργανισμών που είναι απεγνωσμένοι να βγουν έξω. Επομένως, αυτό που χρειαζόμαστε είναι «συναντήσεις συντακτών - γραφιάδων και χακεράδων» μέσω workshops όπου οι κρυφοί γκουρού-«κομπιουτεράδες», οι νεότεροι δημοσιογράφοι, οι κατασκευαστές ιστοσελίδων και οι σχεδιαστές θα «βγουν από την αφάνεια» για να συνεργαστούν με πιο έμπειρους δημοσιογράφους με στόχο την ανταλλαγή δεξιοτήτων και την καθοδήγηση. Ζητούμενο: Κατέβασε αυτό το dataset και κυνήγα το!

Ipso facto, η δημοσιογραφία δεδομένωνείναι διεπιστημονική. Οι ομάδες της είναι φτιαγμένες από ανθρώπους, οι οποίοι δεν θα είχαν συνεργαστεί ποτέ μαζί στο παρελθόν. Το ψηφιακό τοπίο έχει καταστήσει τα όρια ασαφή.

Ζούμε σε ένα αποδομημένο, πολιτικό σώμα στο οποίο λείπει η εμπιστοσύνη. Το επιχειρησιακό μοντέλο που άλλοτε παρήγαγε επαγγελματική ανεξάρτητη δημοσιογραφία –ατελές όπως είναι– είναι στο χείλος της κατάρρευσης. Οφείλουμε να αναρωτηθούμε, όπως πολλοί ήδη αναρωτιούνται τώρα, πως θα ήταν ο κόσμος χωρίς μια βιώσιμη τέταρτη εξουσία. Ο Αμερικάνος δημοσιογράφος και διανοούμενος Walter Lippman δήλωσε τη δεκαετία του 1920 ότι «Είναι παραδεκτό πως μια υγιής δημόσια γνώμη δεν μπορεί να υπάρξει χωρίς την πρόσβαση σε ειδήσεις». Η δήλωση αυτή δεν είναι λιγότερο αληθινή σήμερα. Στον 21ο αιώνα, ο καθένας συχνάζει μέσα στη μπλογκόσφαιρα. Είναι δύσκολο να διακρίνεις αυτούς που περιστρέφονται σε αυτήν, τους ψεύτες, τους υποκριτές τους έχοντες έννομο συμφέρον από τους επαγγελματίες δημοσιογράφους. Λίγο πολύ κάθε δικτυακός τόπος ή πηγή μπορεί να φτιαχτεί ώστε να φαίνεται αξιόπιστη, καθωσπρέπει και έντιμη. Οι αξιόπιστοι τίτλοι εφημερίδων σβήνουν, αργοπεθαίνουν. Και σε αυτό το νέο χώρο της «άχρηστης» δημοσιογραφίας, οι υπερσύνδεσμοι μπορούν να μεταφέρουν αδιάκοπα τον αναγνώστη σε άλλες περισσότερο άχρηστες, αλλά φαινομενικά εξαιρετικές πηγές που με τη σειρά τους επανασυνδέουν σε ένα ψηφιακό διάδρομο με καθρέφτες. Ο τεχνικός όρος για αυτό: οι σαχλαμάρες μπερδεύουν το μυαλό.

Στον ψηφιακό χώρο, ο καθένας είναι και ένας αφηγητής τώρα, σωστά; Λάθος. Εάν η επαγγελματική δημοσιογραφία – και με αυτό εννοώ όσους ενστερνίζονται την δεοντολογική, ισορροπημένη, θαρραλέα αφήγηση που βασίζεται στην αναζήτηση της αλήθειας– πρόκειται να επιβιώσει, τότε η τέχνη πρέπει να επανακαθορίσει τον εαυτό της στον ψηφιακό χώρο. Η δημοσιογραφία δεδομένων αποτελεί ένα ακόμα εργαλείο με το οποίο θα πλοηγηθούμε στον ψηφιακό χώρο. Είναι εκεί όπου θα σχεδιάσουμε, ταξινομήσουμε, φιλτράρουμε, εξάγουμε και θα δούμε την ιστορία ανάμεσα σε όλα αυτά τα μηδέν και ένα. Στο μέλλον θα δουλεύουμε δίπλα-δίπλα με του χάκερς, τους προγραμματιστές, τους σχεδιαστές και αυτούς που γράφουν κώδικα. Είναι μια μετάβαση που απαιτεί σοβαρή κτιριακή χωρητικότητα. Χρειαζόμαστε νέους μάνατζερ ειδήσεων που αντιλαμβάνονται αυτή την ψηφιακή/δημοσιογραφική σχέση, να ξεκινήσουν να επενδύουν σε ένα τέτοιο οικοδόμημα.

Wendy Carlisle, Australian Broadcasting Corporation